پژوهشی در شیوه های ساخت و مضامین مکتب فلزکاری موصل مطالعۀ موردی: صندوقچه و شمعدان بدرالدین لؤلؤ

مکتب فلزکاری موصل یکی از فعال ترین و برجسته ترین مکاتب فلزکاری در دورۀ اسلامی هم زمان با اواخر دورۀ سلجوقی و دورۀ ایلخانی است. به دلیل جایگاه ویژۀ هنر فلزکاری دوران اسلامی و جایگاه خاص مکتب فلزکاری موصل، پژوهش در مکتب فلزکاری موصل بر اساس شیوه ها و فنون ساخت و تزئین شکل ها و شکل زیباشناختی آثار ضروری به نظر می رسد. ازاین رو، این مقاله درصدد تبیین ویژگی های مکتب فلزکاری، فنون ساخت و تزئینات و مفاهیم آثارفلزی موصل است و به بررسی و تحلیل دو نمونه از آثار ساخته شده در این مکتب، یعنی صندوقچه و شمعدان بدرالدین لؤلؤ، می پردازد. بنا به یافته های این پژوهش، مضمون «شخصی نشسته با هلال ماه در دست» یکی از ویژگی های خاص تزئین در مکتب فلزکاری موصل است. این نکته که نقوش و مضامین تزئینی آثار فلزی موصل نمودی از استمرار تجارب هنرمندان ایرانی ـ اسلامی با هویتی نوگراست حاکی از آن است که هنرهای سنتی همواره با تاریخمندی توأم با نوآوری که به سنتی تازه مبدل می شود به کمال و توسعۀ هنر دست یازیده اند. تزئینات به کاررفته در فلزکاری موصل عبارت اند از: تزئینات جانوری (انسانی، حیوانی، پرندگان) و تزئینات کتیبه ای با خط نسخ و کوفی. در زمینۀ شیوۀ ساخت آثار فلزی در شهر موصل، همان روش های متداول در زمان ساسانیان دنبال شد. این شیوۀ ساخت که عمدتاً روش ریختگری و قالب گیری بود به ویژه تا دوران حکومت امرا و حاکمان محلی در موصل نظیر دوران فرمان روایی آل زنگی و به ویژه بدرالدین لؤلؤ ادامه یافت. در فلزکاری موصل برخلاف فلزکاری ایران و مصر و سوریه زمینه به جای نقش با مس، نقره و طلا ترصیع کاری شده است. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای است.